Pasjonaci z Hothaus

Na hasło „Kobierzyn” większość mieszkańców Krakowa reaguje jednoznacznie – tak bowiem wciąż określa się tu założony blisko sto lat temu a wciąż działający szpital psychiatryczny. Niewielu wie jednak, iż w skład ogromnego kompleksu leczniczego, jeszcze do niedawna szczelnie ogrodzonego, wchodzi odrestaurowany budynek teatralny – obecnie siedziba Teatru Hothaus.

Teren dawnej wsi Kobierzyn (dziś stanowiący część jednej z dzielnic Krakowa) od ścisłego centrum miasta oddalony jest o niespełna 10 kilometrów – ta odległość wystarcza jednak, by wybranie się na spektakl Teatru Hothaus potraktować jako wyprawę.

Teatr Hothaus to zespół entuzjastów sztuki teatralnej, w którym zawodowi aktorzy współpracują z amatorami – również pacjentami szpitala. Jego założycielem i reżyserem większości przedstawień jest Wojciech Dawid Terechowicz, któremu udało się zgromadzić wokół siebie grono wspomagających go artystów. Od 2012 roku siedziba teatru mieści się w jednym z zabytkowych pawilonów szpitala – tam też pokazywane są przedstawienia. Przestrzeń tego budynku wyposażona jest w pokaźnych rozmiarów scenę i kulisy, nie brakuje również miejsca dla widowni i małego foyer. Spektakle powstają jako efekt pracy laboratoryjnej z uczestnikami warsztatów oraz prób grupy repertuarowej.

Programowo teatr stawia na różnorodność – prócz dzieł klasyków (Kafka, Gombrowicz, Strindberg) repertuarowymi propozycjami są również przedstawienia dla dzieci (Śpiąca królewna, Igraszki z diabłem) oraz spektakle muzyczne. Dobór repertuaru pozostaje zgodny z głównymi założeniami teatru – ma on rozwijać indywidualną wrażliwość artystyczną, ale też uczyć pracy w grupie. Dla niektórych członków zespołu ten kontakt ze sztuką jest niezastąpioną formą terapii, pozwalającą przezwyciężyć własne ograniczenia i barierę wstydu.

Na Grę snów Augusta Strindberga – jedną z ostatnich większych produkcji Hothaus – wybrałam się podczas Krakowskiej Nocy Teatrów. Ku mojemu zaskoczeniu na dziesięć minut przed rozpoczęciem przedstawienia na sali nie było już wolnych miejsc. Mimo całej plejady wydarzeń teatralnych zlokalizowanych tego wieczoru w okolicach centrum miasta, spore grono osób wybrało się właśnie do Kobierzowa.

Zanim na scenie pojawili się pierwsi aktorzy, moją uwagę przykuł nietypowy element scenograficzny usytuowany przed proscenium – pokryte metalową siatką świecące drzewo na kółkach. Można było w nim rozpoznać zmieniającą kolory lipę z dramatu Strindberga. W przedstawieniu Terechowicza drzewo również świeciło różnymi kolorami, a okalająca je metalowa siatka stała się materiałem szeroko wykorzystanym w spektaklu – z tego materiału stworzone zostały wszystkie drobniejsze rekwizyty, maski, a także ciekawie zaprojektowane lalki Aleksandry Krasoń.

Gra snów Teatru Hothaus to jedna z najwierniejszych inscenizacji dramatów stacyjnych Strindberga, jakie widziałam w ostatnim czasie. Reżyser bardzo mocno trzyma się tekstu,  przedstawiając trudną i mozolną wędrówkę Agnes – córki boga Indry, po ziemskim padole. U Strindberga ta podróż przez ludzkie męki, utrapienia i skargi przybiera postać snu, w którym rzeczywistość miesza się ze z tym, co wyobrażone, wyśnione, ale też wyparte, budzące rozmaite lęki. Terechowicz nie próbuje nadać jej realnego kształtu – przestrzeń, w której rozgrywa się akcja przedstawienia, pozostaje niedookreślona, symboliczna i niejako zawieszona pomiędzy dwoma porządkami: realną rzeczywistością a sennym koszmarem. Wraz z Agnes (Ewa Skolias) eksplorujemy bowiem najmroczniejsze zakamarki ludzkiej duszy. Aktorom (w dużej części nieprofesjonalistom) dość umiejętnie udało się pokazać na scenie różnorodne wymiary egzystencjalnego bólu oraz związane z nim stany emocjonalne bohaterów. Pojawia się nieszczęśliwie zakochany Oficer (Alexandre Kopański), przygnieciony skargami i zbrodniami interesantów Adwokat (Wojciech Dawid Terechowicz), ciężko pracująca Lina (Aleksandra Krasoń), brzydka Edyta (Katarzyna Przebinda) i inni nieszczęśnicy. Oczywiście gra aktorów nie jest równa – jedni w swych rolach odnajdują się bardzo dobrze, u innych brak doświadczenia scenicznego staje się bardziej widoczny. Różnice te nie przeszkadzają jednak w odbiorze całości – pomyślanej jako wydarzający się sen, którego immanentną częścią są właśnie owe „zgrzyty” i swego rodzaju pęknięcia. Kilka z nich przyniosło zaskakujący wręcz efekt: w postać Agnes wciela się nie młoda dziewczyna, a dojrzała aktorka, dzięki temu bardziej wiarygodny staje się jej dystans do „ziemskich” spraw. Kolejny tego rodzaju zabieg to obsadzenie w roli Rektora małego chłopca (Mateusz Osmański), wypowiadającego przewrotną kwestię o braku poglądów.

Choć dramat Strindberga pozbawiony jest linearnej konstrukcji fabularnej oraz dążącej do rozwiązania wartkiej akcji, aktorom Hothausu udało się uczynić go dość zwartym i przejrzystym. Kolejne obrazy sceniczne ożywają za sprawą ruchu – określony rytm i energiczne przejścia między stacjami gwarantuje choreografia Alexandre’a Kopańskiego, pomysłowo wykorzystująca jeden z podstawowych i zwielokrotnionych rekwizytów przedstawienia, czyli drabinę. Metalowe drabiny funkcjonują tu jako metafora duchowego życia człowieka – jego wzlotów i upadków oraz odnawianych wciąż prób zbliżenia się do upragnionego celu. Ten prosty zabieg metaforyczny nie jest być może świeży i oryginalny, za to w zakresie formalnym i estetycznym wnosi bardzo dużo – decyduje o szczególnej dynamice całego spektaklu, pozwala docenić artystyczną wartość pracy zespołowej, stanowiącej fundament Teatru Hothaus.

23-07-2014